sytuacja w pomocy spolecznej w wojewodztwie mazowieckim, metodologia i ps
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->dr Mirosław GREWIŃSKI, dr Ryszard SZARFENBERGPolskie Towarzystwo Polityki SpołecznejUWAGAWszelkie prawa autorskie zastrzeŜone i prawnie chronione. Przedruk ma-teriałów w części lub całości moŜliwy tylko i wyłącznie za zgodą autora.Cytowanie oraz wykorzystywanie fragmentów prac dozwolone tylko za po-daniem źródła.Copyright by Mirosław Grewiński oraz współautorzy (w niektórych przy-padkach takŜe poszczególne Wydawnictwa).Plik pobrano z www.mirek.grewinski.plSytuacja w pomocy społecznejw województwie mazowieckim w świetle oficjalnych danychoraz w opinii pracowników socjalnych – raport z badańWprowadzenieW maju i czerwcu 2006 r. prowadząc zajęcia dla pracowników socjalnych z funduszystrukturalnych UE w ramach kursu na pierwszy stopień specjalizacji1zetknęliśmy się wdyskusji z nimi z wieloma róŜnymi opiniami dotyczącymi systemu i organizacji lokalnejpomocy społecznej. W toku naszej rozmowy okazało się, Ŝe pracownicy socjalni w sposóbtwórczy, ale takŜe krytyczny, odnoszą się do wielu zagadnień związanych z ich pracą.Postanowiliśmy wykorzystać fakt, Ŝe w kursach uczestniczy ponad 300 pracownikówsocjalnych i przeprowadziliśmy badanie ankietowe, dotyczące ich opinii na temat sytuacji wpomocy społecznej na terenie województwa mazowieckiego. Pragniemy podkreślić, Ŝebadania te nie mają ani reprezentatywnego, ani pogłębionego charakteru. Traktowaliśmy jeraczej jako pilotaŜ, być moŜe do większych badań w przyszłości. Chcieliśmy wykorzystaćrzadko spotykaną okazję, Ŝe mamy dostęp do kilkuset pracowników socjalnych z całegowojewództwa mazowieckiego i uchwycić ogólne opinie pracowników socjalnych nt. sytuacjiw pomocy społecznej w regionie mazowieckim.Kurs specjalizacyjny finansowany był przez Europejski Fundusz Społeczny w ramach Sektorowego ProgramuOperacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (działanie 1.5.). Projekt realizowany przez Zakład DoskonaleniaZawodowego w Płocku – tytuł projektu – „Zacznij od siebie”. Kierownik projektu – mgr Alina Lewicka;koordynator projektu mgr Maria Cyranowska - Śliwa11Pytania w ankiecie podzieliliśmy na kilka grup: 1) Pytania o pracę i miejsce pracy; 2)Pytania o wyposaŜenie i warunki lokalowe; 3) Pytania o klientów; 4) Pytania o SamorządoweKolegium Odwoławcze; 5) Pytania o stosunek do dochodu gwarantowanego; 5) Pytaniadotyczące oceny skuteczności pracy; 6) Pytania o program Pomost; 7) Pytanie dotyczącenowych instrumentów; 8) Pytania dotyczące pomocniczości i władz samorządowych; 8)Pytania dotyczące doskonalenia zawodowego; 9) Pytania dotyczące współpracy OPS zinnymi instytucjami. W sumie zadaliśmy 63 pytania, głównie zamknięte.Obiecaliśmy naszym respondentom i uczestnikom kursu, Ŝe badania te, poopracowaniu danych, zostaną przez nas opublikowane. Po zapoznaniu się z merytorycznątreścią ankiety zainteresowanie badaniami wykazał dyrektor Mazowieckiego CentrumPolityki Społecznej – Pan Zdzisław Biszewski, któremu dziękujemy za sfinansowanie badań iwyraŜenie zgody na opublikowanie tego materiału w biuletynie PTPS. W toku naszychrozmów z Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej doszliśmy wspólnie do wniosku, Ŝebyłoby dobrze w sprawozdaniu z badań, przed przedstawieniem wyników ankietowych,zaprezentować wcześniej szerszy kontekst sytuacji w pomocy społecznej według oficjalnychdanych i statystyk, którymi dysponuje z jednej strony Mazowieckie Centrum PolitykiSpołecznej2,azdrugiejWydziałPolitykiSpołecznejMazowieckiegoUrzęduWojewódzkiego3. Dzięki uprzejmości pracowników obu instytucji udało nam się zgromadzićtrochę oficjalnych danych na temat sytuacji w mazowieckiej pomocy społecznej, któreprzedstawiamy w pierwszej części materiału. Opis ten prezentuje ogólny kontekst pomocyspołecznej , w którym funkcjonują pracownicy socjalni. Natomiast w części drugiejprezentujemy wyniki badań, z przeprowadzonej przez nas wśród pracowników socjalnychankiety.Pragniemy w tym miejscu podziękować wszystkim pracownikom socjalnym, którzyzgodzili się wziąć udział w naszych badaniach i szczerze odpowiedzieć na kilkadziesiąt pytańprzez nas przygotowanych.Mamy nadzieję, Ŝe poniŜszy raport z badań przyczyni się do uchwycenia głównychproblemów lokalnej pomocy społecznej województwa mazowieckiego i być moŜe pozwoli nalepsza diagnozę oraz stworzenie lepszego planu działań władz regionalnych w kreowaniuprofesjonalnych rozwiązań w sferze społecznej, chociaŜ zdajmy sobie sprawę, Ŝe nie jest tozadanie łatwe i przypisane tylko i wyłącznie samorządowi terytorialnemu. Tym niemniejPragniemy podziękować tutaj za pomoc min. Pani Marii Wrońskiej z MCPS.Podziękowania naleŜą się tutaj paniom: Wiesławie Kacperek – Biegańskiej i Mirosławie Jaźwińskiej – Kudzinz WPS MUW.322badania mają z pewnością charakter poznawczy i warto je zaprezentować opinii publicznejoraz specjalistom z zakresu polityki społecznej.Zanim jednak przejdziemy do prezentacji wyników badań wcześniej przedstawimysytuację w mazowieckiej pomocy społecznej w oparciu o oficjalne dane, pochodzące zistniejących rejestrów i monitoringu sytuacji pomocy społecznej w województwiemazowieckim, który prowadzą Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej i Wydział PolitykiSpołecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.Część 1.Sytuacja w mazowieckiej pomocy społecznej w świetle oficjalnych danych i statystykWojewództwo mazowieckie, w którym funkcjonuje 37 powiatów i 5 miast na prawachpowiatu, zajmuje obszar 35.557 km2 (11,4% powierzchni kraju). W końcu czerwca 2005 rokuna Mazowszu mieszkało 5.164,6 tys. osób (13,5% ludności Polski), w miastach województwamazowieckiego mieszkało 3.343,2 tys. osób (64,7% ogółu ludności województwa), na wsi1.821,4 tys. osób (35,3%).W województwie mazowieckim funkcjonuje 331 ośrodków pomocy społecznej, w tym:1.52 miejskie ośrodki pomocy społecznej; 4 z nich – w Radomiu, Ostrołęce, Płockui Siedlcach – pełnią jednocześnie rolę powiatowych centrów pomocy rodzinie, którerealizują zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej;2.47 miejsko-gminne ośrodki pomocy społecznej;3.232 gminne ośrodki pomocy społecznej.W 38 powiatach ziemskich funkcjonują powiatowe centra pomocy rodzinie.W województwie mazowieckim realizowane są zarówno programy rządowe jak iprogramy wojewody mazowieckiego. Do najwaŜniejszych programów rządowych naleŜą:1. Pomoc państwa w zakresie doŜywiania.2. Powrót bezdomnych do społeczności.3. Program na rzecz Społeczności Romskiej4. Program Oparcia Społecznego dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi.5. Program Opieki nad Dzieckiem i Rodziną6. Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.Dodatkowo wojewoda mazowiecki powołał następujące programy:31. Współpraca Wojewody Mazowieckiego z Organizacjami Pozarządowymi2. Program Integracji Osób ze Statusem Uchodźcy.Zatrudnienie w pomocy społecznejW województwie mazowieckim, jak pokazują informacje zawarte w tabeli 1, nastąpiłw ostatnich dwóch latach niewielki wzrost zatrudnienia w sektorze pomocy społecznej z13 492 pracowników do 13 541 pracowników. Przy czym wzrost ten dotyczył głównieośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, ośrodków wsparcia iinterwencji kryzysowej. W domach pomocy społecznej oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych zatrudnienie spadło, co moŜe być spowodowane likwidacją niektórychplacówek. Warto zauwaŜyć, Ŝe najwięcej osób w pomocy społecznej zatrudnionych jest wdomach pomocy społecznej (41%), które są prowadzone głównie przez powiaty, a następniew ośrodkach pomocy społecznej, które są prowadzone przez kaŜdą gminę (39%). Najmniejpracowników pomocy społecznej pracuje w ośrodkach interwencji kryzysowej (0,4%).Tabela 1: Zatrudnienie w pomocy społecznej w woj. mazowieckim w latach 2005 i 2006WyszczególnienieLiczbapracowników1234567PCPROPSDPSPlacówki Opiekuńczo-Wychowaw.Ośrodki wsparciaOśrodki Interwencji KryzysowejPozostałe jednostkiOgółem20054344 9865 7811 5465203818713 492Liczbapracowników20064605 2775 5551 4335425921513 5413,4%39%41%10,6%4%0,4%1,6%100 %% 2006Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego UrzęduWojewódzkiegoPozytywną tendencją jest to, Ŝe zarówno w powiatowych centrach pomocy społecznejjak i ośrodkach pomocy społecznej przybywa zatrudnionych na stanowiskach związanych zpracą socjalną (tabela 2 i tabela 3). W tych pierwszych instytucjach przybyło 23 osobyzatrudnione na stanowiskach związanych z pracą socjalną, w tych drugich aŜ 78. W dalszymciągu jednak liczba pracowników pozostałych ( w skład których wchodzą m.in. słuŜby4administracyjne4, osoby świadczące usługi opiekuńcze a będące na etatach5, konsultanci,psychologowie, prawnicy, psychiatrzy6, itd..) w stosunku do pracowników socjalnych jestbardzo wysoka. W powiatowych centrach pomocy społecznej 73,7% pracowników to osobynie zajmujące się pracą socjalną. W przypadku ośrodków pomocy społecznej jest toanalogicznie 63,3% zatrudnionych. Oznacza to, Ŝe pomimo wzrostu w ostatnich latachświadomości decydentów na temat roli jaką powinni odgrywać pracownicy socjalni waktywizacji i integracji grup społecznych zagroŜonych wykluczeniem społecznym, w dalszymciągu w wielu ośrodkach pomocy społecznej i centrach pomocy rodzinie zatrudnionych jestniewielki odsetek pracowników socjalnych w stosunku do potrzeb i w przeliczeniu na liczbęmieszkańców.Tabela 2: Zatrudnienie w powiatowych centrach pomocy rodzinie w latach 2005 i 2006WyszczególnienieLiczbaLiczba% 2006pracowników pracowników123456Starszy specjalista pracy socjalnejSpecjalista pracy socjalnejStarszy pracownik socjalnyPracownik socjalnyPozostali pracownicyOgółem2005102422423364342006123322543394602,6%7,2%4,8%11,7%73,7%100%Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego UrzęduWojewódzkiegoTabela 3: Zatrudnienie w ośrodkach pomocy społecznej w 2005 i 2006 r.WyszczególnienieLiczbaLiczba% 2006pracowników pracowników123456Starszy specjalista pracy socjalnejSpecjalista pracy socjalnejStarszy pracownik socjalnyPracownik socjalnyPracownicy socjalni ogółemPozostali pracownicyOgółem20059333989153518583128498620061065107305901936334152772%9,7%13,8%11,2%36,7%63,3%100%Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego UrzęduWojewódzkiegoPracujący w róŜnych sekcjach świadczeń społecznychW dalszym ciągu wiele OPS zatrudnia osoby świadczące usługi opiekuńcze na stosunek pracy, a nie na dziełolub zlecenie, gdyŜ ta pierwsza forma zatrudnienia jest dla wielu zatrudnionych bardziej stabilna i pewna.6Wiele OPS, szczególnie tych większych, głównie z miast, zatrudnia takŜe na część etatu specjalistów, którzyprowadzą doradztwo i wsparcie w róŜnorodnych dziedzinach zdrowia czy prawa.545
[ Pobierz całość w formacie PDF ]