System polityczny USA, Amerykanistyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//--> ZASADY USTROJU DEMOKRATYCZNEGO Trójpodział władzy – prezydent, rząd (gabinet), parlament (kongres) -‐> izba reprezentantów + izba gmin 1) Zasada suwerenności: •Suwerenność – jest to niezależność, władza najwyższa. Suwerenność jest traktowana umownie, nie ma kraju w 100% suwerennego, kraje są ograniczone przez np. Umowy międzynarodowe (ale przyjmuje się że są to ograniczenia przyjmowane dobrowolnie). •Władza suwerenna jest niepodległa i najwyższa. Zapewnia równość obywateli wobec prawa oraz państw wobec prawa międzynarodowego oraz państw między sobą. •Historia zasady suwerenności. Myśli oświeceniowe przewartościowały czym jest naród i suweren. Rewolucja francuska – suwerenem ma być lud -‐ suwerenność nie może być skupiona w rękach małej grupy ludzi ani jednostki tylko do szerszego podmiotu (narodu, ludu etc). Naród / lud jest podmiotem suwerenności. W konstytucji USA nie ma dokładnego wskazania, że władza suwerenna należy do narodu/ ludu – jest to tam zapisane pośrednio („We the People of the United States, in order to form a more perfect Union…”) •Dlaczego zasada suwerenności nie jest opisana wprost w konstytucji USA? W owym czasie było to rzeczą oczywistą – naród jako suweren. Narodowi należą się atrybuty suwerenności. Jeżeli rzecz tak oczywista znalazłaby się w konstytucji oznaczałoby to że można to zmienić np. Poprawką. Jest to rzecz oczywista i dlatego nie podlega ona unormowaniu. (to samo tyczy się zapisu o prawie do życia – nie takiego zapisu w konstytucji bo jest to rzecz oczywista i nie można tego zmieniać poprawkami). 2) zasada reprezentacji i wybory: •wybory przenoszą zasadę suwerenności (która jest ideą abstrakcyjną) do praktyki. •Art. I Konstytucji USA „określa” wybory do Kongresu. Art. II Konstytucji USA „określa” wybory prezydenckie. Poprawki – określają kto ma prawa wyborcze. •Wybory demokratyczne – wyniki są jawne, liczenie głosów jest jawne, kandydaci są znani publicznie, fakt że wybory będą miały miejsce jest znany odpowiednio wcześniej, głosować i kandydować mogą wszyscy z prawami wyborczymi. 1 Wyłączenia z zasady powszechności (4) : cenzus wieku, choroby psychiczne, karalność, obywatelstwo. •Proces głosowania jest tajny. Głosowanie jest równe. Każdy ma taką samą liczbę głosów (nie musi to być 1). Siła każdego głosu jest taka sama (nie zawsze musi to być spełnione). Aby wybory były demokratyczne: V tajność, X równość ( w sensie musi być zachowana tajność ale równość nie koniecznie – tak mam w notatkach). •Zasada pośredniości i bezpośredniości . pośredniość – wyborcy wybierają elektorów a oni wybierają prezydenta (USA, Włochy, Niemcy). Bezpośredniość – głosujemy bezpośrednio na konkretnego kandydata (Rzeczpospolita Polska, Republika Francuska, Ukraina). Zasada wyborów liczebnych: większościowe (Wielka Brytania, Kanada, USA), proporcjonalne (Polska) Modele mandatów: a) mandat imperatywny (większościowy, związany) -‐ reprezentant musi wykonywać instrukcje wyborców, jeżeli ich nie wypełni może zostać odwołany b) mandat wolny – powinien stosować się do instrukcji wyborczych ale nie są one dla niego wiążące. mandaty na poziomie parlamentów : Polska – wolny, USA – wolny (formalnie), Wielka Brytania – wolny, Kanada – wolny. ••3) Direct Patronage – bezpośredni patronat. Formy DP: •Casework – bezpośredni kontakt miedzy reprezentantem a wyborcą (odpowiada na listy, maile, telefony) •?????? -‐ reprezentant działa jak adwokat swego wyborcy (ścisłe połączenie wyborca – reprezentant) •Private bill (osoba prywatna) – działania/ uchwały ustalane są dla jednej osoby (to już jednak nie funkcjonuje) • Zasada podziału władzy jest związana stricte z demokracją – jest to warunek demokracji. Warunki – federalist 51 – unikniecie tyranii oraz anarchii w USA (dwóch skrajnych systemów),podział władzy dwojako rozumiany: trójpodział władzy (monteskiusz) + 2 Pork barrel / pork bill – forma zdobywania przez reprezentantów poparcia w wyborach (tzw kiełbasa wyborcza, ustawa o beczce wieprzowiny) zasada federalizmu (podwójne zabezpieczenie prawa ludzi). Osiągnięto kompromis! Było to konieczne bo były różne interesy poszczególnych stanów. Dwa stanowiska/stronnictwa – federaliści i antyfederaliści. Feredaliscie – suwerenem jest naród/lud stanów zjednoczonych, antyfedrellisci – lud mojego stanu/stan, ludność konkretnego stanu. I dlatego w konstytucji zapisano – „My naród/lud stanów zjednoczonych..“ – kompromis! Punkt wyjścia. 3 rodzaje władz – ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza i zachodzące mniędzy nimi hamulce i równowagi! Ustawodawcza w stosunku do wykonawczej – np. odrzucenie veta prezydenta, odwołanie prezydenta w wyjątkowych okolicznościach (cheaf jusitce -‐ postawienie w stan oskarżenia wyższych urzędników państwowych : prezydent, wiceprezydneta, cały gabinet prezydencki, sędziowie sądów federalních, senatoriwie i kongresmeni – parlamentarzyści) – jedynymi prezydentami postawionymi w stan oskrażenia: Bill Clinton i Andrew Johnson – Clinton złożył krzywoprzusięstwo/kłamstwa/składania fałszywych zeznań pod przysięgą. Wykonawcza do ustawodawczej – pośrednia inicjatywa ustawodawcza – warto aby kongres zajął się czymś tam, prezydentma prawo zgłosić veto, wiceprezydnet może przewodniczyć posiedzeniom senatu + zasada incompabilitas, w razie remisu ma prawo oddać głos. Wykon do sądowniczej – prezydent mianuje sędziów federalnych, Sądownicza do wykonawczej – Prezes sądu najwyższego przewodniczy cheaf jusitce, kontrola działań prezydenta/władzy wykonawczej pod kątem zgoności z konsttucją (juditial review) -‐ tylko TO nie ma zapisu w konstytucji – cała reszta tych wzajemnych relacji między władzami jest zapisana w konstytucji, wzieło się z praktyki. Ustawodawcza w stosunku sądowdniczej – kongres może tworzyć/likwidować sądy niższej instancji )za wyjątkiem sądu najwyższego), senat ma prawo akcepotować lub odrzucac nominacje prezydenckie na sędziów najwyższych Sądownicza do ustawodawczej -‐ juditial review Badanie czy ustawy są zgodne z konstytucją. Każda władza może coś zrobić w stosunku do innej. Różnice między systemem prezydenckim a parlamentarnym: -‐sposób wyłaniania rządu (władzy wykonawcza): Prezydencki – prezydent z wyborów powszechnych a rząd pochodzi od 3 prezydenta , nie ma premiéra bo prezident sprawuje władzę wykonawczą (USA) Parlamentarny – większość parlamentarna wybiera i odwołuje premiera (UK, Niemcy, Włochy etc -‐ formalnie parlamentarny – prezydent ma jakąś władzę, nie tylko funkcje reprezentacyjne np we Francji, Pl). ZASADA FEDERALIZMU FEDERALIZM -‐ PODZIAŁ PAŃSTWA NA WŁADZE CENTALNĄ I CZĘŚCI SKŁADOWE. Jest jednym z trzech układów władzy – są państwa unitarne federacyjne i konfederacyjne – kolejność wg związku między władzami centralnymi a lokalnymi. Federalne władze – Niemcy, UK, Szwajcaria (chociaż w nazwie ma konfederacja), Australia, Meksyk, Kanada, Austria, Rosja, Belgia. Unitarne – Estonia, Hiszpania, Polska Konfederacja – nie ma teraz konfederacji w klasycznym ujęciu, nie występują one. Są to rozwiązania historyczne. Władze lokalne -‐ władze stanowe, władze/okręgi miejskie (unicipialne), hrabstwa, okręgi pocztowe (!!!), okręgi szkolne (!!), rząd federalny. 80 tys różnych jednostek władzy w USA (najwyżej rząd federalny, władze te się nakładają na siebie). Dlaczego USA przyjęli podział na stany? USA powstawało z kolonii – musiał zostać podział między nami jednak razem będziemy silniejsi – KOMPROMIS! Stany są wg siebie równe – prawa innych stanów są szanowane w innych. Nie bd wchodzić między sobą w sojusze etc., Poprawka 10 – co nie jest w konstytucji wyraźnie zagwarantowane dla władz federalnych pozostaje w kwestii władz stanowych!! (domniemanie kompetencji stanów). W Kanadzie jest dokładnie odwrotnie -‐ wyraźnie sprecyzowane co mogą władze stanowe, a to co nie uwzględnione zostaje dla władzy centralnej/ogólnej/federalnej. Uprawnienia władzy federalnej: wypowiadanie wojny, prawo bicia monety (emisji pieniądza), tworzenie sądów niższej instancji, tworzenie armii, regulowanie handlu zagranicznego <-‐ kongres. Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, mianowanie sędziów 4 zawieranie traktatów za zgodą senatu, prawo łaski, przyjmowanie ambasadorów, wygłasza orędzie o stanie państwa < -‐ prezydent Uprawnienia wspólne – nakładanie podatków – zarówno federalne i stanowe. Uprawnienia władz stanowych – organizacja wyborów, wybory stanowe regulują władze stanowe, uprawnienia policji stanowej, handel wewnątrz stanowy regulują poszczególne stany, działalność firm, sprzedaż alkoholu, prawa jazdy, tworzenie władz lokalnych (zazwyczaj legislatury są dwuizbowe), ratyfikacja poprawek do konstytucji (art. 5 konstytucji federalnej), federalny program opieki zdrowotnej (ogólne ramy) – każdy stan reguluje sam jak wygląda to w szczegółach – tak samo zabezpieczenie emerytalne, minima programowe są określane na poziomie stanowym (ogólne ramy wyznacza ustawodawstwo federalne), kodeks drogowy, podatki od przedsiębiorstw. Wprowadzenie kary śmierci – każdy stan reguluje ją osobno (dopuszcza to konstytucja ale zabrania się kar okrutnych czy wymyślnych – a kara śmierci nie jest uważana za wymyślną). Każdy stan reguluje czy uwzględnia karę śmierci, minimalny wiek (18 lat, wprowadzono to pod koniec lat 90), metoda egzekucji. Dopuszczalność aborcji – federalnie zezwolone, szczegóły określają władze stanowe. Wybory federalne a władze stanowe? Mogą regulować je władze stanowe w pewnym stopniu (np. W jaki sposób oddajemy głos – zaznaczamy na karcie czy elektronicznie etc). Np. Wybory prezydenckie, do kongresu i senatu. Orzeczenie sądu najwyższego w sprawie McCulloch vs Maryland – ingerowało trochę w art. 10/poprawkę 10 ?? Sąd stwierdził, ze konstytucja nie jest wystarczająca – pomija a 10 poprawkę – kongres ma prawo tak formułować prawo żeby instytucje pod nim miał możliwość poprawnego funkcjonowania???? Prawo do ustanowenia banku centralnego – kongres w konstytucji nie miał tego w konstytucji zapisane stricte – prawo do emisji pieniądza. Utworzenie banku centralnego – tego nie miał kongres zagwarantowane w konstytucji ALE kongres ma prawo nakładać podatki i dokonywać emisji pieniądza -‐ a to wiąże się stricte z działaniem banku centralnego i dlatego kongres może go regulować. Konstytucja USA: preambuła, 7 art. + 27 poprawek. Na to składają się się sekcje, a sekcje składają się z klauzul. Art., sekcja, klauzula – stosować te nazewnictwo. Klauzula jest 5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
