Synagoga(1), Izrael i Żydzi, Izrael
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dariusz Kadulski
SYNAGOGA
Synagoga jest miejscem, wokół którego skupia się życie kahału czyli gminy żydowskiej. Jej źródeł
należy szukać w okresie niewoli babilońskiej po zburzeniu pierwszej świątyni. Po zburzeniu drugiej
świątyni stała się centrum życia religijnego Żydów. Etymologicznie pochodzi z gr.
συναγωγή
synagoge
– tj. zgromadzenie, miejsce zebrań.
Istnieją dwa rodzaje synagogi:
1.
Bet ha-kneset –
תיב תסנכ
czyli dom zgromadzenia, który jako właściwa bożnica jest miejscem
modlitwy i sprawowania obrzędów; budynek ten powinien być najwyższy w okolicy.
Obowiązuje w nim zakaz jedzenia i spania. Ustawione są w nim ławki, a na środku znajduje
się bima czyli podium. Przy ścianie zwróconej w kierunku Jerozolimy, za zdobioną zasłoną –
parochet - znajduje się arka – czyli Aron Hakodesz z przechowywanymi zwojami Tory.
Parochet zdobiony jest dosłownym lub symbolicznym przedstawieniem dekalogu, dwiema
kolumnami, koroną i zwykle napisem w języku hebrajskim. Nad Aron Hakodesz wisi lampka
Ner Tamid – wieczne światło. W synagogach ortodoksyjnych znajdziemy także galerie dla
kobiet. Przed kantorem znajduje się tablica sziwiti, na której umieszczona jest treść
przypominająca o tym, przed Kim się stoi wraz z tetragramem JHWH.
2.
Bet ha-midrasz –
תיב הליפת
czyli dom egzegezy, w jidisz zwany szul – tj szkoła lub dawszul –
szkoła modlitwy, gdzie studiuje się Torę, ale w którym także odbywają się regularne
nabożeństwa. Zwykle wyposażony jest w dobrze zaopatrzoną biblioteczkę i tak urządzony i
doposażony, żeby ułatwić studiowanie gromadzącym się w nim mężczyznom.
Synagogi różnią zależenie od kraju na terenie którego się znajdują. Na Bliskim Wschodzie ustawia się
pod ścianami dookoła bimy miejsca do siedzenia. W synagogach zachodnich siada się w ławkach
twarzą skierowaną ku Jerozolimie. Wygląd i atmosfera synagogi oscyluje między skrajną chasydzką
niedbałością a niemieckim formalizmem.
Warunki, jakie powinna spełniać synagoga są powodem sporów między nurtem ortodoksyjnym i
postępowym. Ortodoksi do tego stopnia nie zgadzają się z brakiem wydzielonego miejsca dla kobiet
w zachodnich synagogach, że zabraniają modlitwy w synagogach, które nie przestrzegają mechicy
czyli segregacji płci. Obecnie kobiety zaczęły być dopuszczane do czynności, które dotychczas były
zastrzeżone dla mężczyzn. Wlicza się je do kworum zgromadzenia, wzywa do odczytywania Tory,
pozwala prowadzić nabożeństwa, a w niektórych gminach wyświęca na rabinów. Dla ortodoksyjnych
Żydów wszystko to stanowi łamanie zasad halachy. Podobnie jak wzorowane na chrześcijaństwie
wprowadzanie do nabożeństw rodzimych języków, wprowadzanie śpiewów chóralnych, używanie
instrumentów muzycznych.
Sprzeciwy te świadczą o tym, jak wielkie znaczenie w gminie mają wspólne modlitwy w synagodze.
Synagoga nie jest świątynią w takim sensie w jakim rozumie się ją w chrześcijaństwie. Może mieścić
różne urzędy gminne: kancelarię, archiwum, pomieszczenia sądów rabinackich, skarbiec, a nawet
koszerną stołówkę i schronisko z noclegownią.
W niektórych synagogach pojawiają się malowidła naścienne. W Łańcucie jest przedstawienie Adama
i Ewy odwróconych tak, żeby nie było widać ich twarzy.
W synagodze powinien być przedsionek z wodą do obmywania dłoni. W Pinczowie jest synagoga
średniowieczna, gdzie można odnaleźć liczne ślady dawnych rytych graffiti z XVII i XVIII w.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]