System polityczny hiszpanii, POLITYKA ZAGRANICZNA -Paterek
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
System polityczny Hiszpanii
Anna Miler
Michał Lipka
1
Wiadomo
Ļ
ci podstawowe
®
Nazwa Hiszpania pochodzi z j
ħ
zyka fenickiego i prawdopodobnie oznacza
"ziemi
ħ
królików".
®
Ludno
Ļę
: 39 998 tys. Mieszka
ı
ców
®
Powierzchnia: 504.8 tys. km
2
(Hiszpania jest trzecim co do wielko
Ļ
ci pa
ı
stwem w
Europie).
®
Poło
Ň
enie geograficzne
: Hiszpania graniczy z Portugali
Ģ
, Francj
Ģ
, Andor
Ģ
. Ma
dost
ħ
p do morza
ĺ
ródziemnego i Oceanu Atlantyckiego. Cie
Ļ
nina Gibraltarska
oddziela j
Ģ
od Afryki, do której odległo
Ļę
na najkrótszym odcinku wynosi 14km. To
kraj w wi
ħ
kszo
Ļ
ci wy
Ň
ynny, na północy znajduj
Ģ
si
ħ
Pireneje. Powierzchnia
wynosiok.492,5km
21
.
®
G
ħ
sto
Ļę
zaludnienia
: 79 osób/km
2
®
Przyrost ludno
Ļ
ci: 0,11%
®
Produkt krajowy PKB (według parytetu siły nabywczej): 677,5 mld USD (1999)
®
Import
: 137,5 mld USD (1999) Inflacja: 2,3% (1999)
®
Bezrobocie: 16% (1999)
®
Waluta: euro
®
J
ħ
zyki: kastylijski – oficjalny, posługuje si
ħ
nim 74% ludno
Ļ
ci Hiszpanii, katalo
ı
ski:
17%, galisyjski: 7%, baskijski: 2%.
®
Skład wyznaniowy: katolicy: 97%, protestanci,
ņ
ydzi, muzułanie.
®
Skład etniczny
: Hiszpanie: 73%, Katalo
ı
czycy: 18%, Galisyjczycy: 6%, Baskowie:
2%
Historia Hiszpanii po II wojnie
Ļ
wiatowej
W Europie po II wojnie
Ļ
wiatowej Hiszpania znalazła si
ħ
na uboczu polityki nie tylko
europejskiej, ale i
Ļ
wiatowej. Nie została zaliczona w poczet pa
ı
stw – zało
Ň
ycieli ONZ, mimo
i
Ň
wyraziła tak
Ģ
ch
ħę
. Nie została obj
ħ
ta Planem Marshalla. Pierwszego marca 1946r. Francja
zamkn
ħ
ła swoj
Ģ
granic
ħ
z Hiszpani
Ģ
, a na wniosek Polski zawieszono z ni
Ģ
stosunki
dyplomatyczne(nie uczyniły tego: Stolica Apostolska, Argentyna i Portugalia). Francja,
Wielka Brytania i USA pot
ħ
piły frankistowski re
Ň
im i
ŇĢ
dały ustanowienia rz
Ģ
du
tymczasowego, by rozpisa
ę
nowe, wolne wybory
2
. Argentyna okazała si
ħ
bardzo pomocna –
w momencie izolacji Hiszpanii wraz z innymi krajami Ameryki Łaci
ı
skiej dostarczała pomoc
Ň
ywno
Ļ
ciow
Ģ
. Mimo zamkni
ħ
tej granicy francusko – hiszpa
ı
skiej do najwi
ħ
kszego kraju
Iberyjskiego przenikała partyzantka republika
ı
ska, ale została szybko wyparta.
W obliczu izolacji mi
ħ
dzynarodowej w Hiszpanii zachodziły zmiany w
Ļ
ród których jedn
Ģ
z najistotniejszych wydaje si
ħ
umocnienie pozycji Ko
Ļ
cioła Katolickiego. Pa
ı
stwo poczyniło
na jego rzecz wiele ust
ħ
pstw, w zamian otrzymuj
Ģ
c poparcie pot
ħŇ
nej organizacji. W szkołach
hiszpa
ı
skich nauka religii była obowi
Ģ
zkowa, wisiały krzy
Ň
e i obrazy Matki Boskiej. Cenzura
znajdowała si
ħ
w r
ħ
kach organizacji podlegaj
Ģ
cych Ko
Ļ
ciołowi Katolickiemu. Cudzołóstwo
kobiety uznawano za przest
ħ
pstwo, załapan
Ģ
„na gor
Ģ
cym uczynku” mo
Ň
na było nawet zabi
ę
– m
ħŇ
czyznom przyznano prawo do honorowego zabójstwa. Koedukacji nie było nawet na
pla
Ň
ach, wprowadzano dyrektywy dotycz
Ģ
ce strojów k
Ģ
pielowych.
1
2
Straszewski L,
Hiszpania
, PWN, Warszawa 1982.
2
Czaplicki M., Siek H.,
Pa
ı
stwa „obrze
Ň
a” Europy po drugiej wojnie
Ļ
wiatowej: droga Grecji, Portugalii i
Hiszpanii do Wspólnot Europejskich
.
W 1947 roku przeprowadzono referendum odno
Ļ
nie przywrócenia monarchii, w którym
obywatele wypowiedzieli si
ħ
za jej restytucj
ħ
. Wprowadzono Kart
ħ
Praw Hiszpanów, ale
wymienione tam prawa stosowane były tylko w stosunku do respektuj
Ģ
cych zasady
ustrojowe. Zarysowuj
Ģ
cy si
ħ
kryzys gospodarczy doprowadził do nacjonalizacji.
Poło
Ň
enie Hiszpanii zmieniło si
ħ
wraz z zaostrzeniem „zimnej wojny”. Hiszpania
wydawała si
ħ
by
ę
naturalnym sojusznikiem w walce z komunizmem. W 1948 r. została
otwarta granica francusko – hiszpa
ı
ska, w 1949 r. Hiszpania otrzymała pierwsz
Ģ
ameryka
ı
sk
Ģ
po
Ň
yczk
ħ
(w sumie ameryka
ı
ska pomoc na przełomie lat 40. i 50. wyniosła
ponad 2mld $). Zniesiono rezolucj
ħ
o zawieszeniu stosunków dyplomatycznych. W latach
1948 – 49 toczyły si
ħ
zakulisowe rozmowy dotycz
Ģ
ce przyj
ħ
cia Hiszpanii do NATO na czym
zale
Ň
ało Amerykanom. 29. wrze
Ļ
nia 1953 r. podpisano tzw. układ madrycki, w którym
zgodziła si
ħ
na zainstalowanie na jej terytorium baz ameryka
ı
skich – w Saragossie, Sewilli,
Torrejon, k. Kadyksu. Hiszpania została członkiem ONZ 14. grudnia 1955 r.
W latach 50. w
Ň
ycie gospodarcze kraju wkroczyło Opus Dei. W porozumieniu z
Mi
ħ
dzynarodowym Funduszem Walutowym wdra
Ň
ano Plan Stabilizacji. Zakładano
przej
Ļ
ciowe wyrzeczenia, w perspektywie maj
Ģ
c boom gospodarczy. Wzrosła liczba turystów
przyje
Ň
d
Ň
aj
Ģ
cych do Hiszpanii. Przejmowanie za ich przykładem wzorców
zachodnioeuropejskich doprowadziło do osłabienia roli Ko
Ļ
cioła Katolickiego w
Ň
yciu kraju.
Zacz
ħ
ły si
ħ
chwia
ę
podstawy systemu: społeczne, kulturowe i ideologiczne.
Liberalizacja gospodarki wzmogła oczekiwania na liberalizacj
ħ
polityczn
Ģ
. W latach 1964
– 65 przez kraj przetoczyły si
ħ
demonstracje studenckie, strajki robotnicze, zaktywizowały si
ħ
ruchy narodowo
Ļ
ciowe – Baskowie i Katalo
ı
czycy. Pierwsze ofiary przyniosły zamachy
ETA. W listopadzie 1967 r. Franco przedstawił projekt ustawy organicznej, w której zapisano
mo
Ň
liwo
Ļę
wolnego wyboru cz
ħĻ
ci posłów do parlamentu. W referendum nad jej przyj
ħ
ciem
wg oficjalnych danych wzi
ħ
ło udział 80% uprawnionych do głosowania, z czego 95%
opowiedziało si
ħ
za.
W 1962 roku Hiszpania zło
Ň
yła wniosek o przyj
ħ
cie do EWG, dwa lata pó
Ņ
niej
rozpocz
ħ
ły si
ħ
negocjacje, które doprowadziły do podpisania w 1970 roku tzw. układu
preferencyjnego. Wprowadził on ni
Ň
sze bariery celne, łatwiejszy dost
ħ
p hiszpa
ı
skich
produktów na zachodnioeuropejskie rynki. EWG nie chciała podejmowa
ę
Ň
adnych dalszych
kroków dopóki
Ň
ył Franco.
Hiszpania po
Ļ
mierci Franco
Francisco Franco zmarł 20. listopada 1975 roku. Ju
Ň
w 1969 roku na swojego nast
ħ
pc
ħ
wyznaczył Juana Carlosa(został on głow
Ģ
pa
ı
stwa trzy dni po
Ļ
mierci dyktatora). Premierem
po jego
Ļ
mierci miał by
ę
Carrero Blanco, ale zgin
Ģ
ł jeszcze w grudniu 1973 roku z r
Ģ
k ETA.
To miało zapewni
ę
po
Ļ
mierci Franco kontynuacj
ħ
re
Ň
imu. Hiszpania nie chc
Ģ
c wikła
ę
si
ħ
w
wojn
ħ
domow
Ģ
wycofała si
ħ
z Sahary Hiszpa
ı
skiej.
W obliczu
Ļ
mierci caudillo nale
Ň
ało si
ħ
zastanowi
ę
jak
Ģ
drog
Ģ
powinna pój
Ļę
Hiszpania.
Istniały trzy mo
Ň
liwo
Ļ
ci. Pierwsza pod nazw
Ģ
continuissimo mówiła o kontynuacji
poprzedniego systemu władzy w niezmienionej formie; druga – reformissimo – zakładała
stopniowe reformowanie instytucji autorytarnych; w ko
ı
cu trzecia – raptura – wzywała do
natychmiastowego przełomu demokratycznego.
Premierem został konserwatywny Carlos Arias Navarro, w gabinecie znalazło si
ħ
kilku
reformistycznie nastawionych ministrów. Zmiany proponowane przez rz
Ģ
d były stopniowe i
umiarkowane. Musiał on wy
Ļ
rodkowa
ę
pomi
ħ
dzy radykalnymi
ŇĢ
daniami społecze
ı
stwa a
niech
ħ
ci
Ģ
do reform dawnych dygnitarzy frankistowskich. Wiosn
Ģ
1976 roku w kraju rozlały
si
ħ
strajki koordynowane przez nielegalne zwi
Ģ
zki zawodowe, o
Ň
ywiły si
ħ
nielegalne partie
polityczne. W tej niekorzystnej dla siebie sytuacji rz
Ģ
d szukał porozumienia z
3
frankistowskimi Kortezami. Powstała komisja ds. reformy frankistowskiej ustaw
zasadniczych. Proponowane reformy to: legalizacja partii (poza komunistami i separatystami),
wprowadzenie dwuizbowego parlamentu, regulacja prawa do zgromadze
ı
. Nie było mowy o
wolnych wyborach.
W czerwcu Kortezy przyj
ħ
ły ustaw
ħ
o stowarzyszeniach politycznych, ale nie udało si
ħ
zmodyfikowa
ę
kodeksu karnego, co rz
Ģ
d uznał za swoj
Ģ
pora
Ň
k
ħ
. Poza tym „beton” nie chciał
dopu
Ļ
ci
ę
do reformy konstytucyjnej. W kraju rozprzestrzeniały si
ħ
strajki. W tej trudnej
sytuacji premier podał si
ħ
do dymisji. Nowym szefem rz
Ģ
du został 1. lipca 1976r. Adolfo
Suarez. Utworzył gabinet, w skład którego weszli chrze
Ļ
cija
ı
scy demokraci i politycy
utworzonej przez niego Unii Ludu Hiszpa
ı
skiego Król miał nadziej
ħ
,
Ň
e zbierze on wokół
siebie polityków młodej generacji, którzy zdecyduj
Ģ
si
ħ
na „pokojow
Ģ
i demokratyczn
Ģ
transformacj
ħ
re
Ň
imu”
3
.
Rok 1976 zaznaczył si
ħ
kryzysem gospodarczym. Nowy rz
Ģ
d nie miał w społecze
ı
stwie
dostatecznego autorytetu politycznego, dlatego jego działania były ograniczone. W
społecze
ı
stwie dominowało przekonanie,
Ň
e premier nie ma pomysłu na wyj
Ļ
cie z trudnej dla
kraju sytuacji. W rzeczywisto
Ļ
ci premier był w trudnej sytuacji. Proponowane przez niego
reformy musiały by
ę
dostatecznie demokratyczne jak dla ludu i dostatecznie umiarkowane, by
zaakceptował je „beton”.
Pod koniec lipca ogłoszono pierwsz
Ģ
amnesti
ħ
, która nie obj
ħ
ła jednak
Ň
e terrorystów. Po
burzliwej debacie 18. listopada Kortezy przegłosowały reform
ħ
polityczn
Ģ
, która zakładała:
®
2- izbowy parlament,
®
wybory bezpo
Ļ
rednie, tajne, powszechne(1/6 senatorów mianowa
ę
miał król);
parlament mógł uchwali
ę
ustaw
ħ
zasadnicz
Ģ
, król ustawy konstytucyjne i o
szczególnej wadze poddawa
ę
miał pod referendum, je
Ļ
li uzna taka potrzeb
ħ
.
Na 14. grudnia zapowiedziano referendum w sprawie przyj
ħ
cia projektu reform. Opozycja
w obawie przed manipulacjami przy wynikach referendum utworzyła Platform
ħ
Organizacji
Demokratycznych, ale poniewa
Ň
była wewn
ħ
trznie rozbita nie mogła kontrolowa
ę
przebiegu
głosowania. W referendum 77,7% głosuj
Ģ
cych powiedziała „tak”. W takiej sytuacji
mo
Ň
liwym stało si
ħ
zalegalizowanie partii komunistycznej - PCE, która jako jedyna działała
w podziemiu. Akcja została drobiazgowo zaplanowana w obawie przed wojskowym
przewrotem. Zmniejszono w tym czasie dostawy paliwa dla armii stacjonuj
Ģ
cej w pobli
Ň
u
Madrytu. W przeddzie
ı
ĺ
wiat Wielkanocnych, w Wielk
Ģ
Sobot
ħ
, kiedy wi
ħ
kszo
Ļę
polityków
znajdowała si
ħ
poza stolic
Ģ
Suarez telefonicznie(w nocy)poinformował Carillo- przywódc
ħ
PCE,
Ň
e partia została zalegalizowana. Król i królowa przebywali poza granicami kraju, by w
razie puczu nie zostali zakładnikami. Jedyn
Ģ
reakcj
Ģ
wojska na t
Ģ
decyzj
ħ
była dymisja kilku
generałów. Rozwi
Ģ
zano tak
Ň
e niedługo potem Movimiento Nacional(nast
ħ
pc
ħ
Falangi)
Zbli
Ň
ały si
ħ
wybory. Zaplanowano je na 15. czerwca 1977 roku. Suarez zawi
Ģ
zał koalicj
ħ
,
w której znale
Ņ
li si
ħ
liberałowie, chrze
Ļ
cija
ı
scy – demokraci i socjaldemokraci. Koalicja ta
przybrała nazw
ħ
Unii Demokratycznej, przekształciła si
ħ
w ko
ı
cu w Uni
ħ
Centrum
Demokratycznego. Przy frekwencji 78, 3% zwyci
ħŇ
yła UCD. Mimo
Ň
e nie zdobyła 50%
mandatów nie utworzyła koalicji. Na drugim miejscu znalazła si
ħ
PSOE..
W kraju pogł
ħ
biał si
ħ
kryzys gospodarczy i ekonomiczna sytuacja ludno
Ļ
ci. Na rynkach
Ļ
wiatowych rosły ceny ropy, co odbiło si
ħ
na hiszpa
ı
skiej gospodarce. Konieczne było
znalezienie przez rz
Ģ
d porozumienia z opozycja. W listopadzie 1977 roku rz
Ģ
d, wła
Ļ
ciciele,
partie i syndykaty podpisały porozumienie, tzw. Pakty z Moncloa. Doprowadziły one m.in. do
ograniczenia wzrostu płac. Płace i regulacja rynku miały by
ę
uzgadniane pomi
ħ
dzy rz
Ģ
dem,
zwi
Ģ
zkami zawodowymi a organizacjami pracodawców
4
. Zawierane ad hoc kompromisy i
®
3
Gola B., Ryszka F.
Hiszpania,
Wydawnictwo Trio, Warszawa 1999.
4
4
Ibidem.
porozumienie doprowadziły do zmian w ustawodawstwie hiszpa
ı
skim. Najwa
Ň
niejszym
zadaniem było jednak dla rz
Ģ
du uchwalenie konstytucji.
Droga do uchwalenia konstytucji
Prace nad hiszpa
ı
sk
Ģ
ustaw
Ģ
zasadnicz
Ģ
napotykały na liczne utrudnienia. Przede
wszystkim nie istniały przepisy prawne mówi
Ģ
ce o tym, jak powinien wygl
Ģ
da
ę
proces jej
uchwalania. Działania w tym zakresie podejmowane były ad hoc lub opierały si
ħ
na
rozwi
Ģ
zaniach poprzedniego ustroju. Mo
Ň
na uzna
ę
konstytucj
ħ
Hiszpanii za akt przedprawny.
Kortezy nie były wybierane jako konstytuanta, dlatego pojawiły si
ħ
trzy mo
Ň
liwo
Ļ
ci, jak
powinny przebiega
ę
prace nad ustaw
Ģ
zasadnicz
Ģ
. Pierwsza zakładała,
Ň
e b
ħ
dzie to projekt
rz
Ģ
dowy przedstawiony parlamentowi; druga,
Ň
e własn
Ģ
inicjatyw
ħ
Kongres Deputowanych
rozpatrzy w normalnym porz
Ģ
dku prac legislacyjnych; trzecia,
Ň
e król podda bezpo
Ļ
rednio
pod referendum projekt opracowany przez rz
Ģ
d lub grup
ħ
ekspertów – pomijaj
Ģ
c tym samym
Kortezy. Taka wielo
Ļę
wariantów umo
Ň
liwiała wybór najbardziej dogodnej opcji w
konkretnym momencie po wyborach. Ostatecznie przyj
ħ
to opcj
ħ
, zgodnie, z któr
Ģ
inicjatywa
wyjdzie od Kongresu Deputowanych.
Prace rozpocz
ħ
ły si
ħ
25. lipca 1977 roku od powołania Komisji ds. Konstytucji i swobód
obywatelskich składaj
Ģ
c
Ģ
si
ħ
z 36 deputowanych. Spo
Ļ
ród siebie wyłoniła ona mniejszy
zespół- siedem osób- tzw. podkomisj
ħ
, która miała opracowa
ę
projekt wst
ħ
pny i nast
ħ
pnie
przedstawi
ę
go w komisji. Prace zako
ı
czyły si
ħ
dopiero pod koniec grudnia. Komisja
przedstawiła 1133 poprawki, nad którymi dyskutowano do czerwca nast
ħ
pnego roku. Główne
spory dotyczyły prywatnej i publicznej edukacji, pozycji Ko
Ļ
cioła, kwestii autonomii ró
Ň
nych
jednostek terytorialnych. Obrady na forum Kongresu Deputowanych trwały w lipcu.
Przeciwko projektowi głosowały 2 osoby, wstrzymał si
ħ
cały Sojusz Ludowy, nieobecni byli
przedstawiciele PNV protestuj
Ģ
cy przeciwko nieoficjalnym rozmowom w toku prac mi
ħ
dzy
przedstawicielami PSOE i UCD. Nast
ħ
pnie projekt trafił do Senatu, ten zgłosił ok. tysi
Ģ
ca
poprawek. Poniewa
Ň
istniały rozbie
Ň
no
Ļ
ci pomi
ħ
dzy tekstem konstytucji przegłosowanym
przez Kongres i Senat powołano Komisje Mieszan
Ģ
w celu uzgodnienia tekstu ostatecznego.
Został on przyj
ħ
ty przez obie izby w oddzielnych głosowaniach 31. pa
Ņ
dziernika. Referendum
w sprawie przyj
ħ
cia konstytucji odbyło si
ħ
6. grudnia – „za” powiedziało w nim 87,9%
głosuj
Ģ
cych (przy 59% frekwencji). W zwi
Ģ
zku z takim wynikiem król podpisał konstytucj
ħ
27. grudnia 1978 roku.
Prace przebiegały do
Ļę
szybko bior
Ģ
c pod uwag
ħ
brak uregulowa
ı
prawnych dla procesu
prac nad ustaw
Ģ
zasadnicz
Ģ
oraz to,
Ň
e Kortezy działały tak
Ň
e jako zwykłe zgromadzenie
ustawodawcze. Istniało przekonanie,
Ň
e tylko kompromis mo
Ň
e doprowadzi
ę
do szybkiego
zako
ı
czenia prac i tylko w wyniku kompromisowych postaw ka
Ň
da ze stron osi
Ģ
gnie
proponowane przez siebie zmiany.
Konstytucja Hiszpanii została ogłoszona we wszystkich urz
ħ
dowych j
ħ
zykach Hiszpanii.
Artykuły pogrupowano w tytuły. Tekst zako
ı
czył si
ħ
postanowieniami derogacyjnymi
uchylaj
Ģ
cymi ustaw
ħ
o reformie politycznej i frankistowskie ustawy zasadnicze. Z
istotniejszych rozwi
Ģ
za
ı
, wokół kierunku których toczyły si
ħ
ostre spory, wymieni
ę
nale
Ň
y
wolno
Ļę
w sferze ideologii, religii i kultu oraz prawo do milczenia – zabraniaj
Ģ
ce zmuszania
kogokolwiek do składania o
Ļ
wiadcze
ı
odno
Ļ
nie wyznawanej ideologii, religii, przekona
ı
.
Wprowadzono równouprawnienie wyzna
ı
, cho
ę
Ko
Ļ
ciół katolicki utrzymał uprzywilejowana
pozycj
ħ
– pa
ı
stwo ma współpracowa
ę
z Ko
Ļ
ciołem Katolickim i pozostałymi wyznaniami.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]