System medialny PRL praca seminaryjna, dziennikarstwo i komunikacja społeczna, polski system medialny
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rys historyczny – początki PRL i dalszy rozwój
Za początek Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej uważa się 21 lipca 1944 r. Wtedy to powstały
w Moskwie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, złożony z członków KRN, ZPP i
Związku Komunistów Polskich w ZSRR. Efektem powstania komitetu było wygłoszenie
manifestu, w którym to zapowiedziano reformy społeczno-gospodarcze (reformę rolną,
nacjonalizację) oraz powrót do konstytucji marcowej, a także uznanie granicy polsko-
sowieckiej wzdłuż linii Curzona (bez Lwowa, Wilna i Grodna).
W latach następnych Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), wbrew
międzynarodowym ustaleniom, został przekształcony w rząd tymczasowy.
Podczas sfałszowanych wyborów w 1947 roku, z życia politycznego została wyeliminowana
jedyna legalna opozycja – PSL.
Natomiast w 1952r. uchwalono nową konstytucję proklamującą Polską Rzeczpospolitą
Ludową. Wtedy też formalnie nazwa państwa została zmieniona. W tym też okresie
wprowadzono nadzór polityczny oraz ścisłą cenzurę nad życiem artystycznym i kulturalnym.
Wraz z nastaniem rządów Władysława Gomułki, którego w 1956 r. wybrano na I sekretarza
KC PZPR, represje zostały ograniczone, nastąpiło również zwiększenie swobód
obywatelskich, a także zelżała cenzura.
Jednak pogłębiający się kryzys gospodarczy i niezadowolenie społeczne, doprowadziło w
latach 70 do fali strajków i wystąpień robotniczych. Stosowana przez władze propaganda
sukcesu, nie zdołała zatrzymać załamania zaufania robotników do rządu.
We wrześniu 1980r. wyrażono zgodę na zarejestrowanie NSZZ „Solidarność”. Związek
przerodził się w wielomilionowy ruch społeczny domagający się m.in.: demokratyzacji,
realizacji postulatów socjalnych i zniesienia cenzury.
Wzrastająca siła polityczna Solidarności, a także poczucie zagrożenia władz PRL,
doprowadziła do podjęcia decyzji o wprowadzaniu 12 grudnia 1981 roku stanu wojennego.
Pomimo represji wobec działaczy Solidarności i drastycznego ograniczenia praw
obywatelskich podjęto działalność konspiracyjną oraz bojkot oficjalnych form życia
społecznego. Powstało alternatywne życie kulturalne i polityczne.
Na fali kolejnych strajków w 1988 r. oraz wobec pogarszającej się sytuacji politycznej
1
Polski na arenie międzynarodowej, a także zmian politycznych w ZSRR, podjęto decyzje o
rozpoczęciu dialogu z opozycją. W 1989r. doszło do obrad Okrągłego Stołu, podczas
których ustalono kompromis w zakresie reform politycznych (zmiany w konstytucji —
przywrócenie prezydentury i senatu) i gospodarczyc
Analiza pojęcia
Przed rozpoczęciem analizy systemu medialnego PRL, należy się zastanowić nad samą
definicją systemu medialnego.
Według B. Dobek-Ostrowskiej system medialny jest jądrem systemu komunikowania
masowego. Który to należy postrzegać jako: „zbiór układów strukturalnych i finansowych,
limitowanych przez specyficzne, prawne oraz instytucjonalne czynniki, które obejmują
problem własności, dostępu do mediów, kontroli środków przekazu i politycznych
ograniczeń”
Analiza systemów medialnych może być przeprowadzona na dwóch płaszczyznach – pod
kątem oferty programowej, a także po sposobie relacjonowania faktów, uwidacznia się to na
poziomie tekstowym produkcji mediów.
Zasadniczą rolę w systemie odgrywają trzy klasyczne środki masowego przekazu - prasa,
radio i telewizja.
Jednak na rynek medialny składają się również:
• media drukowane (rynek prasowy i wydawniczy);
• media elektroniczne (radio i telewizja);
• nowe media (telematyka, sieci kablowe, satelitarne, informatyczne, telekomunikacyjne,
multimedia)
przemysł audiowizualny (wytwornie filmowe, producenci i dostawcy programów radiowych
i telewizyjnych);
• przemysł fonograficzny;
• fotografika;
1
Encyklopedia PWN, Wydanie Internetowe,
Polska. Historia. Polska Rzeczpospolita Ludowa
,
, Dostęp: 23.04.2012r.
2
• rynek reklam
O charakterze systemu medialnego decyduje tzw. rynek pierwotny i wtórny. Rynek
pierwotny można określić jako relacje, zachodzące między jądrem systemu - nadawcami
medialnymi, na który składają się programatorzy, zarząd reklamy, a publicznością mass
mediów, a także pozamedialnym fragmentem rynku reklamy, tj. zleceniodawcy i agencje
reklamowe.
Natomiast rynek wtórny obejmuje swym zasięgiem powiązania między nadawcami
medialnymi a innymi instytucjami i organizacjami rynku medialnego. I tak media
drukowane są powiązane z przemysłem poligraficznym, fotografiką i kolportażem.
Media elektroniczne z przemysłem fonograficznym, kinematografią, producentami
programów audiowizualnych i ich dystrybutorami. Wszystkie media powiązane są z
instytucjami reglamentującymi. Powołanymi przez ośrodki władzy politycznej w celu
kontroli systemu medialnego (w Polsce obecnie - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji) oraz
z właścicielami podmiotów medialnych
Ideologia komunistyczna (marksistowsko-leninowska)
Polski system medialny w okresie PRL opierał się na założeniach ideologi komunistycznej.
Media w znacznej części miały stanowić fragment systemu politycznego, a także być jego
instrumentem
Komunistyczna doktryna prasowa postulowała za organizacją mediów według wzorów
własności ekonomicznej. Tak więc podobnie, jak inne środki produkcji, także i media miały
stać się własnościom i dobrem społecznym.
Środki masowego przekazu w doktrynie marksistowsko-leninowskiej zostały ujęte jako
składnik przeistoczenia się społeczeństwa na drodze rewolucji. Miały pełnić funkcję
„kolektywnego agitatora i propagandysty”, a także „kolektywnego organizatora” życia
społeczno-gospodarczego.
2
B.Dobek-Ostrowska,
System Medialny
s.147-149 [w] Podstawy Komunikowania Społecznego,
Wydawnictwo
Astrum, Wrocław 2004.
Ibidem, s.149
3
4
R. Habielski,
Lata 1944-1947
, s.172 [w] Polityczna historia mediów w Polsce w XX w. WAiP, Warszawa 2009.
3
W praktyce oznaczało to dominację treści ideologicznych wyznaczanych przez aparat
partyjny.
Dziennikarstwo według komunistycznej wykładni opierało się na poglądzie o
nierozerwalnym powiązaniu informacji z jej oceną.
W myśl doktryny stronnicze i subiektywne zapatrywania na daną sprawę nie przekreślały
szansy na ukazanie rzeczywistości. Co więcej, dawały możliwość pogłębienia jej opisu.
Jednak było to możliwe pod warunkiem przyjęcia ideologii marksistowskiej.
Zasadnicze dwie różnice między systemem komunistycznym a zachodnim, to partyjność
oraz ideowość.
Według Lenina materializm, obiektywnie oznacza partyjność. Jest nośnikiem poglądów i
uosobieniem dążeń określonych klas, znajduje zwolenników w jednej grupie i przeciwników
w drugiej grupie społecznej.
Lenin postrzegał dziennikarzy jako aktyw partyjny, a Stalin, jako: „pas transmisyjny partii
do mas”
Ideologia komunistyczna wymagała od dziennikarzy jasnego światopoglądu, zdecydowanej
postawy politycznej, pełnego zaangażowania się w przemiany społeczne oraz ideowości. A
ta z kolei winna przejawiać się nie tylko jako element osobowości dziennikarza i jego
poglądów, ale także przenikać do sfery jego dziennikarskiej działalności. Ujawniać się
podczas selekcji obiektów dziennikarskiej penetracji, kompozycji materiałów i
formułowanych ocen.
Pojęcie „ideowości” nakładało na dziennikarze funkcje propagandystów i agitatorów.
Działalność poszczególnych jednostek, jak i całego zespołu miała przekształcić się w oś
organizacyjną. Natomiast treści środków masowego przekazu ze „składu idei” w
rozwinięcie marksizmu-leninizmu w postępową ideologię.
Materiały dziennikarskie powinny zawierać nie tylko opis faktów, ale również rozważania
teoretyczne i wywody na temat spraw społecznych.
Dziennikarze zaś na podstawie teorii rozwoju społecznego, powinni analizować fakty nie
przez pryzmat aktualnej sytuacji, ale ich genezy i możliwości rozwoj
5
T. Goban-Klas,
Ideologia komunistyczna (marksistowsko-leninowska)
s. 167-268 [w] Media i komunikowanie
masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, PWN, Warszawa 2003.
4
Propaganda i cenzura
Media od samego początku powstania Polski Ludowej, a więc w okresie 1944-45
odzwierciedlały interesy władzy i partii. Punkt widzenia społeczeństwa był ograniczany do
minimum i służył do kształtowania postaw obywatelskich i wpajania odpowiedniego
sposobu myślenia.
Ustrój komunistyczny wymagał od mediów przejęcia funkcji indoktrynacyjnej i
przeistoczenia się w element systemu propagandoweg
.
Propagandę postrzega się jako jedną z form komunikowania, a te z kolei rozumiemy jako
proces porozumiewania się ludzi, odgrywających w nim różne role
Jak pisze B. Dobek-Ostrowska: Istotą propagandy jest wysyłanie komunikatu od nadawcy
do odbiorcy. W większości przypadków komunikat trafia do odbiorcy poprzez środki
masowego przekazu.
W. W. Bidelle'a twierdził, że „pod wpływem propagandy każda jednostka zachowuje się tak
jak gdyby jej reakcje były wynikiem jej własnej decyzji. Szereg jednostek można zmusić do
takiego samego zachowania, przy czym każdą pozornie kierują jej własne sądy”
D. Krech, R. Crutchfield rozumieli propagandę jako specyficzną formę pobudzenia. Jej
skuteczność miała objawiać się procesem sugestii
Natomiast współczesne definicje traktują propagandę, jako: celową oraz systematyczną
próbę „kształtowania percepcji, manipulowania myślami i bezpośrednimi zachowaniami w
celu osiągnięcia takich reakcji, które są zgodne z pożądanymi intencjami propagandzisty”
(G. S. Jowett. V. O'Donnell)
6 R. Habielski, op. cit., s.172
7 B. Dobek-Ostrowska,
Propaganda jako forma komunikowania s
.7 [w] B. Dobek-Ostrowska, J. Fras, B. Ociepka
Teoria i praktyka propagandy, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1999.
8 D. Krech, R. Crutchfield Theory and Problems of Social Psychology. New. York, 1948, s. 316, Za B. Dobek-
Ostrowska,
Teoria
… op. cit., s.8.
9
Ibidem, s.9
10 G. S. Jowett, V. O'Donnell, Propaganda and Persuasion, Beverly Hills 1986, s.16, Za B. Dobek-Ostrowska,
Teoria
…
op. cit., s.9.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]