System Budżetowy, inne, UE kato, rok 1, makroekonomia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wydatki budżetu państwa
Wydatki można podzielić na kilka grup.
1)
wydatki związane z funkcjonowaniem państwa: obrona narodowa,
administracja, wymiar sprawiedliwości.
2)
Wydatki związane z realizacją celów społecznych: finansowanie edukacji,
ochrony zdrowia, kultury, świadczeń socjalnych.
3)
Wydatki związane z interwencją państwa w gospodarkę, oddziaływanie
na inwestycje produkcyjne i infrastrukturę, pomoc dla rolnictwa,
przedsiębiorstw, wydatki transferowe – oddziałujące na zagregowany
popyt.
4)
Obsługa długu publicznego krajowego i zagranicznego.
Znaczna część wydatków budżetu to tzw. wydatki sztywne, których
ograniczenie lub zahamowanie ich wzrostu jest bardzo trudne.
Wpływ podatków i wydatków budżetowych na poziom dochodu
narodowego. Mnożnik zrównoważonego budżetu.
Założymy, że wszystkie podatki mają charakter bezpośredni, a w związku z tym
PKB w cenach czynników wytwórczych i w cenach rynkowych są równe.
Gospodarka ma charakter zamknięty.
Wtedy:
AD = C + I + G
Zakładamy, że wydatki G – są stałe, niezależne od dochodu, (można przyjąć, że
są one z góry założone na pewnym poziomie i sztywne);
Są zatem trzy składowe autonomiczne popytu globalnego:
A – autonomiczny popyt konsumpcyjny,
I – popyt inwestycyjny
G – popyt państwa.
Państwo pobiera podatki i dokonuje wypłat transferowych:
Podatki netto T – to podatki pomniejszone o transfery
W naszym modelu to podatki bezpośrednie Td pomniejszone o transfery B.
Podatki netto pomniejszają dochody rozporządzalne ludności Yr, t – stopa
podatkowa netto, wpływy podatkowe netto T = tY:
Yr = Y – T = Y – tY = Y(1 –t)
Wpływ podatków netto na funkcję konsumpcji:
Podatki netto zmniejszają kąt nachylenia krzywej konsumpcji, dzieje się tak
dlatego, że:
C = A + KskYr
C’ = A + Ksk (1-t)Y
Wcześniej nachylenie funkcji konsumpcji zależało od Ksk, teraz współczynnik
ten będzie mniejszy.
Np. Jeżeli: Ksk = 0,9, a t = 0,2, to C = 0,72Y
Konsumpcja
C
C’
Y
Przyjmując, że Ksk – to krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu
rozporządzalnego, a t – stopa podatkowa netto
proporcjonalna
:
to krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego: Ksk’ = Ksk(1-t)
Wpływ podatków netto na wielkość produkcji:
Jeżeli stopa podatkowa netto rośnie
(np. rośnie stopa podatku dochodowego
albo zmniejszają się zasiłki dla bezrobotnych – wyrażone w % względem
dochodu nar.),
produkcja zapewniająca równowagę obniża się.
AD = C + I
Popyt
agregatowy
AD
E
E
AD’
E’
Linia 45
o
Y
1
’
Y’
Y
Y’
Można ten mechanizm rozpatrywać także w odwrotnym kierunku.
Jeżeli moce
wytwórcze nie są wykorzystane w pełni, to niższa stopa opodatkowania
netto
doprowadzi do wzrostu globalnego popytu i produkcji, a dzięki temu
może przybliżyć faktyczną produkcję do produkcji potencjalnej.
Wpływ wydatków państwa G na wielkość produkcji:
Teraz załóżmy,
że stopa podatkowa netto wynosi 0
, G – wydatki
autonomiczne.
Wzrost wydatków państwa G daje taki sam efekt jak wzrost autonomicznych
wydatków inwestycyjnych, krzywa AD przesuwa się równolegle w górę, a
punkt przecięcia z linią 45
o
wyznacza wyższy poziom produkcji w stanie
równowagi, przy czym przyrost produkcji jest znacznie większy od przyrostu G,
co świadczy o działaniu efektu mnożnikowego. Działa on analogicznie do
mnożnika inwestycyjnego: ΔY = kΔG (pamiętajmy, że stopa podatkowa netto
= 0)
Rys.
Popyt
agregatowy
C + I + G
C + I
Y1
Y2
Y
Łączny efekt wydatków państwa i opodatkowania:
Jeżeli uwzględnimy jednocześnie wydatki państwa G oraz podatki netto
okaże się, że łączna produkcja w stanie równowagi wzrośnie.
Dlaczego tak
się dzieje skoro wydatki państwa wpływają na wzrost produkcji a podatki na
spadek produkcji w stanie równowagi, a wydatki są przecież finansowane
wpływami z podatków?
Popyt
agregatowy
AD
E’
AD’
E
45
o
Y’
Y
1
’
Y
Y’
Problem ten tłumaczy
mnożnik zrównoważonego budżetu.
Przyjmijmy, że wydatki państwa i wpływy podatkowe są równe. Jednakowy
wzrost wpływów z podatków i wydatków państwa nie pozostawia jednak
zagregowanego popytu i produkcji na niezmienionym poziomie. Jeżeli wydatki
państwa wzrastają o G to o tyle wzrasta też popyt zagregowany. Jednocześnie
wzrost wpływów z podatków zmniejsza dochód rozporządzalny o tę samą
kwotę, ale popyt konsumpcyjny spadnie w mniejszym stopniu ze względu na to,
że tylko część dochodu rozporządzalnego jest przeznaczana na konsumpcję, a
reszta na oszczędności. Zatem wzrost popytu jest większy niż spadek. Gdyby tę
samą kwotę, którą wydaje państwo wydały gospodarstwa domowe, to przyrost
popytu byłby mniejszy gdyż gospodarstwa domowe część dochodu oszczędzają.
Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że
wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost wpływów
podatkowych powoduje zwiększenie produkcji w stanie równowagi w
gospodarce.
Ilustruje on wpływ zmian w autonomicznym popycie na dochód narodowy i
produkcję w punkcie równowagi.
Mnożnik ten będzie równy:
k’ = 1/ 1-Ksk’
Ksk’ = Ksk(1-t) - gdy podatki są proporcjonalne,
Interpretacja: przy danej Ksk z dochodu rozporządzalnego zwiększenie stopy
podatkowej t zmniejsza Ksk’, czyli zwiększa 1-Ksk’, a to zmniejsza wartość
mnożnika. Mnożnik będzie malał wraz ze wzrostem oszczędności i podatków
netto.
Aktywna i pasywna polityka fiskalna
Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna
– polega na podejmowaniu
konkretnych decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetu państwa
ukierunkowanych na osiągnięcie założonych w danej sytuacji celów
gospodarczych. To tzw. świadomy interwencjonizm, wymagający
podejmowania decyzji np. o zmianie stawek opodatkowania lub kwoty wolnej
od podatku, ograniczenie lub zwiększenie wydatków z budżetu np. na cele
socjalne, zmiana zasad pomocy przedsiębiorstwom. Gdy popyt zagregowany
jest zbyt wysoki – państwo podnosi podatki lub obniża wydatki państwa – to
tzw. restrykcyjna polityka fiskalna, jeżeli stoi na stanowisku, że popyt należy
pobudzić – podatki są obniżane i rosną wydatki państwa – tzw. ekspansywna
polityka fiskalna.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]